Księstwo Gniewkowskie pojawiło się na arenie dziejowej w wyniku rozbicia dzielnicowego (feudualnego) w Polsce. Wiele danych od początku lat trzydziestych XIII stulecia wskazywało na Kujawy, jako obszar politycznego promieniowania myśli jednoczycielskiej, której niewątpliwym piastunem był Kazimierz I, książę kujawski, syn Konrada Mazowieckiego. Książe Kazimierz rezydował w Inowrocławiu, a jego zainteresowania polityczne sięgały od terytorium jaćwińskiego, poprzez państwo krzyżackie, ziemię dobrzańską, Mazowsze po Śląsk i Pomorze. Wydzielone przez ojca Kujawy prowadził ręką pewną i stanowczą. Rozwój miast i wsi kujawskich, handel ze Śląskiem i Rusią oraz Krzyżakami, budowa grodów i kościołów z kamienia i cegły. Wśród synów Kazimierza wybitną rolę odegrali Leszek Czarny i Władysław Łokietek. Ten ostatni w 1320 roku koronował się w Krakowie wznawiając ustanawiając w dziejach Polski tradycję królewską.
Pod koniec 1314 roku na obszarze Kujaw inowrocławskich funkcjonowały już trzy samodzielne księstwa: inowrocławskie (Leszek), bydgosko-wyszogrodzkie (Przemysł) i gniewkowskie (Kazimierz).
Kazimierz gniewkowski tytułował się księciem kujawskim i panem Gniewkowa. Doświadczenie w rządzeniu nabywał na dworze inowrocławski i we współpracy ze stryjem Władysławem Łokietkiem. Z ramienia tego ostatniego był namiestnikiem na Pomorzu gdańskim do czasu zaboru tej ziemi przez krzyżaków. Ich metody militarne dla suwerenności jego księstwa. Ten epizod pomorski wskazuje jednak na współpracę wokół zjednoczenia państwa księstwa gniewkowskiego z Łokietkiem. Wspomniana wyżej współpraca polityczna Kazimierza gniewkowskiego i jego braci z Władysławem Łokietkiem nie układała się jednak harmonijnie. Jeszcze kilkakrotnie Łokietek wymieniał księcia gniewkowskiego jako swojego współpracownika politycznego.
W latach 1330 – 1332 Krzyżacy zorganizowali kilka wypraw na Kujawy. Rejza krzyżacka w 1331 roku nie ominęła terytorium gniewkowskiego, a książe poniósł straty w ludziach i majątku ruchomym. Krzyżakom nie oparło się także stołeczne Gniewkowo, które podbili najprawdopodobniej między 26 IV a 12 1332 roku (siły krzyżackie miały bardzo łatwy dostęp do ziem księstwa). W położonym niedaleko od Gniewkowa Murzynnie znajdowało się sołectwo (wójtostwo) krzyżackie, to samo w niedalekim Orłowie i obecnie nie istniejącym Rogowie koło Inowrocławia, wreszcie z Nieszawy i Torunia do Gniewkowa też było blisko.
Książe Kazimierz doczekał się odejścia Krzyżaków z księstwa i mógł ponownie sprawować swoją władzę. Wspólnie z Władysławem księciem dobrzyńsko-łęczyckim wystąpił on w roli gwaranta traktatu kaliskiego wystawiając wspólny dokument 13 VII 1343 roku. Tylko Kazimierz spośród synów Ziemomysła miał potomstwo. Kilkoro dzieci zmarło jednak przed ojcem, natomiast córka Elżbieta i syn Władysław dożyli wieku dojrzałego. Władysław, zwany współcześnie Białym, sukcesor ojca na Gniewkowie, zmarł 29 II lub 1 III 1388 roku, ale nie wiemy kiedy się urodził. Władysław pojął za żonę także Elżbietą, księżniczkę strzelecką ze śląskiej linii Piastów (1359r.). Rządy w księstwie gniewkowskim objął Władysław najpóźniej w końcu kwietnia 1353 roku. Władanie księstwem książę poświadczył dokumentami, z których nieliczne zachowały się do naszych czasów, a odnosiły się one głównie do zagadnień gospodarczych (tzw. prawo niemieckie) dotyczących m.in. pobliskiej Chrząstawy czy też Wierzchosławic, z których dziedzic Mikołaj Rumlik był bliskim współpracownikiem politycznym księcia.
Brat ojca Elżbiety, książę Bolesław II opolski, wystawił dokument, w którym zrzekał się swoich praw do księstwa strzeleckiego, wyjaśniając, iż prawo do księstwa będą miały dzieci z małżeństwa Władysława Białego i Elżbiety (1359r.). Dokument ten uzyskał potwierdzenie cesarza Karola IV w dniu 9 III 1360 roku z dodatkową jednakże klauzulą, że dziedzicami księstwa mogą być potomkowie z linii Piastów kujawskich. Zdaje się, że krótko przed poślubieniem Elżbiety król nadał Władysławowi Białemu w lenno kasztelanię inowrocławską (przed 1 XII 1359 roku). Donacja ta miała zapewne wzmocnić prestiż polityczny księcia gniewkowskiego. Tak świetnie rysujące się perspektywy polityczne przekreśliła jednak natura, mianowicie księżna gniewkowska zmarła między 9 III 1360 a 17 IV 1361 roku.
Śmierć Elżbiety i niefortunny zatarg o łany w Łojewie księcia gniewkowskiego z sędzią kujawskim Stanisławem, zwany Kiwała spowodowały, że Władysław Biały zdecydował się zastawić swoje księstwo królowi, co zapewne miało miejsce po 1 III 1363 roku a przed 5 IV 1364 roku.
